Anasayfa

KÜTÜPHANE NEDİR?

Kitabın yararlarının anlaşılması ve sayılarının çoğalması sonucu kitap-lıklar oluştu. Kitaplıkların gelişmesi ile kütüphaneler meydana geldi. Herkesin yararlanması okuması, başvurması için kurulan, içinde kitaplar bulunan binaya kütüphane denir.

Milli Eğitim Bakanlığı, Mart ayının son pazartesi günü başlayan hafta-nın Kütüphane Haftası olarak değerlendirilmesini kararlaştırmıştır. Hafta süresince kütüphanenin önemi anlatılır. Kütüphaneciliğin sorunları kamu oyuna duyurulur. Halk, kütüphanelerin gelişmesi için bilinçlendirilir. Okullarımızda kütüphanenin yararlarından söz edilir. Kütüphanelerde uyulması gerekli kurallar öğretilir.
Kütüphaneler eski çağlardan beri insanlığın hizmetindedir. Eldeki bilgilere göre ilk kütüphane, Asurlular zamanında kurulmuştur. Osmanlı imparatorluğu döneminde de kitaba ve kütüphaneye önem verilirdi. O dönemden zamanımıza kadar gelen büyük kütüphaneler vardır.
Yurdumuzun belli başlı büyük kütüphaneleri şunlardır : İstanbul’da Süleymaniye ve Beyazıt Devlet Kütüphaneleri. Ankara’da Millî Kütüphane, Millet Meclisi Kütüphanesi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Kütüphane-leridir. Bunlardan Millî Kütüphane, 15 Nisan 1946 tarihinde kuruldu. Açılış tarihinde içinde iki kitap bulunan bu kütüphanemizde bugün 620 bin kitap vardır. Kütüphanelerimizdeki kitap sayısı yaklaşık 6 milyon kadardır.

Kütüphanelerde, kitapların korunması, kitapların sınıflandırılması ve okuyucuya kitap verilmesi için uzman memurlar bulunur. Bu memurlara kütüphaneci denir. Kütüphanecilik özel bir eğitimi ve öğretimi gerektiren bir meslektir. Bu amaçla üniversitelerimizde kütüphanecilik bölümleri açıl-mıştır. Bu bölümlerde öğrenimlerini tamamlayanlar kütüphanelerde görev yaparlar.

Yaşadığımız yüzyıl bilgi, ilerleme dönemidir. Kitaplar bilime giden yoldur. Çağımızın buluşlarını kitap, dergi gazete gibi yayın organlarından izleriz. Okuduğumuz kitaplar, dergiler, gazeteler bilgilerimizi artırır. Bizi dünyadaki gelişmelerden, değişmelerden haberdar eder. Kitaplar sevgili dostlarımızdır. Kitaplıklar, kütüphaneler kitapların bir arada bulunduğu yerlerdir.

Bulunduğumuz yerdeki kütüphanelerden yararlanalım. Kütüphanelerin zenginleşmesi için kitap armağan edelim. Kitapların korunduğu, yerleştirildiği kitaplığı, kütüphaneyi temiz tutalım. Okuma salonlarında kimseyi rahatsız etmeyelim .

İLK KÜTÜPHANELER

İlk kütüphaneleri MÖ 2600 civarında Sümerlere ait tapınaklarda keşfedilen çivi yazısıyla oluşturulan eski formlardaki tabletlerin bulunduğu arşivler oluşturmaktadır. Bu arşivler tarihin başlangıcı ve tarih öncesi dönemlerin son zamanarını işaret etmekte ve ticari faliyetlere ilişkin tutulmuş kayıtlarla ticari stoklara ilişkin bilgileri barındırmaktaydı. Ayrıca bu benzeri içeriklere, hükümet belgelerinde ve tapınaklardaki Eski Mısırlılarca icat edilen papirüslerin üzerindeki kayıtlarda da rastlanmaktadır. İlk keşfedilen özel arşivler yazışma ve stok kayıtlarının yanı sıra yeni katiplerin eğitimi için efsanelerle ilgili metinlerin standartlaştırılmasını sağlamak amacıyla Ugarit’de tutulan kayıtlardan oluşmaktadır. MÖ 700’lerde Nineve’de ve MÖ 1900 civarında Nippur’daki kütüphanelerin yapısı, günümüzde de kullanılan sınıflama sistemlerinin tarihin ilk dönemlerinde de kullanıldığınız bir kanıtını oluşturmaktadır.Filozof Laozi, Zhou Hanedanlığına ait imparatorluğun sahip olduğu kütüphaneye ait kitapların koruyucusudur. Ayrıca kütüphanelerin varlığına kanıt olarak olarak gösterilen eski tarihi eser kalıntılarında kataloglama sisteminin varlığına ilişkin kayıtlarda bulunmuştur. Mısır ve Mezapotamyadaki kil tabletler, MÖ 3500-2500 yıllarında Mezapotamyada çivi ve Mısırda hiyeroglif yazıları, piktografik yazının gelişmesiyle beraber biçimlenmiş, gelişmiş ve yazılı belgelerin gittikçe artmasına neden olmuştur. Zamanla artan kültürel ve ekonomik ilişkiler sonucunda sayıları fazlalaşan içeriği devletler arası anlaşmalar, kanun ve buyrultular, yönetmelikler, yabancılara ilişkin kayıtlar, rahipler ve hukukla ilgili listeler olan bu yazılı belgeleri bulunduran arşivler ilk kütüphanelere örnek gösterilmiştir.

Eski Mısırda bulunan ilk belgeler papirüs üzerine yazılan tapınak kayıtlarını içeriyordu. Sosyal hayatı içine alan, din ve dinle ilgili törenleri, felsefe, tıp, kimya gibi bilimler ve siyasal nitelikli devlet yazışmalarının bulunduğu kaynaklar “tablet evi” ve “mühür evi” gibi isimlerle adlandırılan yerlerde tutulmaktaydı.
Asur döneminde Asurbanipal tarafından kurulan ve bilinen ilk kütüphaneye MÖ. 7. yüzyılda rastlanılır. Austen Layard ve Rassam’ın yapmış olduğu kazılar sonucunda Ninive şehrinde ortaya çıkarılan tablet deposu Hükümdar Asurbanipal’in kütüphanesi olarak kabul edilir. 30000 civarı tableti barındıran bu kütüphane az sayıda resmi ve özel yazışmalar, makbuz senetleri, toplama listeleri gibi resmi belgelerin yanında daha çok bilimsel, tıp, astronomi, büyücülük, edebiyat gibi konulardaki içeriklerde yer alıyordu.Ninivede ki kraliyet kütüphanesinden başka Nippur, Kuta, Borisippa ve Uruk şehirlerindede kütüphaneler bulunur. Bunlar haricinde Asurlularda ki en önemli kütüphaneler ise Assur, Kalach, Arbela ve Ninive dekilerdir.
Eski Yunana ait ilk kütüphaneler M.Ö. 4. yüzyılda tapınaklarda ve felsefe okullarında oluşturulan kitap depolarıydı.^] Büyük kütüphanelerin kurulmasınında göstermiş olduğu gibi kitap dağıtımı Helenistik dönemde gelişim göstermiştir. Antik dönemin en büyük ve en önemli kütüphanesine Yunan sömürgesi altında olan İskenderiyede rastlanır.Uygarlığın ilk dönemlerinde kendinden söz ettiren Kütüphanesi baba ve oğul Ptolemaioslar tarafından M.Ö 3. yüzyılda Atinalı Demetritos Phalereus’un verdiği destekle kuruldu. Bu kütüphane Atinadaki Aristotelesçi okulu model almış Yunan Kültür Merkezi ve büyük bir eğitim ve araştırma merkezinin parçası olarak gelişmiştir. II. Ptolemus’un girişimleri sonucu şehirdeki tüm kaynaklar kütüphanede toplatılnış ve diğer ülkelere gönderilen ulaklar sayesinde yeni kitaplara ulaşılmıştır. İskenderiye Limanına gelen gemilerde bulunan kitaplara el koyularak çoğaltıldıktan sonra geri iadesi sağlanarak farklı kitapların kopyası kazandırılmıştır. Bu şekilde bu kütüphaneler metinlerin aktarımında temel bir rol oynamakla birlikte burada hem kendi ihtiyaçları hem de ticari dağıtım için atölyeler tutmakta, çoğaltılan kopyaların Akdeniz dünyasına yayılmasında da alan oluşturmaktadır. Bu çalışmalar sonucu sağlanan farklı kolleksiyonlarla birlikte M.Ö 1. yüzyılda İskenderiyedeki papirüs tomarlarının sayısı yarım milyona ulaştı. Diğer bir önemli kütüphane olan Serapeion Tapınağına ek olarak yapılmış 43 bin ruloyu barındıran kütüphanenin M.Ö 47 yılında İskenderiyenin zaptı sırasında imha edilmesinden ötürü yok olmuştur. Roma İmparatoru Sezar’ın bu istilasından sonra yanan kütüphane yerine Antonious tarafından Kleopatraya 200.000 rulo hediye edilmiştir ve İskenderiyede ki kolleksiyon 900.000 tomarı bulmuştur.Eski ehemmiyetini kaybeden kütüphane hıristiyanların Serapamum mabedini yaktıları M.S. 391 de tamamen harap olmuştur.Başka önemli kütüphane olan Bergama Kütüphanesi ve İskenderiye Kütüphanesi arasındaki rekabet sonucu Mısırdan papirüs ihracının yasaklanmasıyla üretilmesine olanak sağlanan parşömenlerle kütüphane içeriğini oluşturan nadide eserler meydana geldi.Fakat kütüphanenin Romalılar tarafından işgali sonucu ehemmiyetinin yitirilmesiyle İskenderiyeye taşındı.

TÜRKLERDE KÜTÜPHANELER

 Türklere ait ilk kütüphane Orta Asya’da Uygurlar döneminde kuruldu. Karahoça ve Turfan kazılarının sonucunda 30 bin adet yazma orta çıkarıldı. Türklerin İslamiyeti kabul ettikten sonra kurdukları ilk devlet olan Gaznelilere ait Gazneli Mahmut’un Büyük Saray Kütüphanesi ise önemli bir diğer kütüphane olmuştur. Büyük Selçuklu Devleti döneminde bunun devamı olarak başkent Merv’de cami içinde bulunan Aziziye ve Kemaliye kütüphaneleri ve Medrese-i Amidiye içindeki Medrese ve Hatuniye kütüphaneleri gibi 10 tane daha kütüphane kuruldu. Nizamülmülk’ün Bağdat ve Nişapur’da kurduğu Nizamiye medreselerindeki kütüphanelere ait yazma eserler günümüze kadar korundu. Anadolu Selçuklularında ise kütüphaneler daha çok Konya’da toplanmıştır ve birçok İslam bilginin faydalandığı Sedreddin Konevi Kütüphanesi’nden 61 kadar yazma günümüze ulaşmıştır. Osmanlılar döneminde kütüphaneler genellikle medrese bünyelerinde yer alan Medrese Kütüphaneleridir. İlki Osman Bey döneminde İznik’te ikincisi ise Lala Şahin Bey döneminde Bursa’da kurulmuştur. İstanbul’un alınmasından sonra da kurulan medreselerin içerisinde kütüphaneler yer aldı. Osmanlı Devleti’nde ki bir diğer kütüphane türü olan Camii Kütüphaneleri yazma eserlerden oluşmaktaydı. Bir köşede duran dolapta kaynakların saklandığı bu kütüphanelerde elyazmasının yanı sıra; hadis, akaid, fıkıh ile ilgili eserler ve kur’an bulunmaktadır ve bu koleksiyonlar herkesin kullanımına sunulmuştur. İstanbul’da Fatih, Şehzade, Eyüp Sultan, Süleymaniye, Beyazıt başta olmak üzere birçok camide; Anadolu’da Bursa, Van, Kütahya, Sivas gibi kentlerde de Camii Kütüphaneleri kurulmuştur.

KÜTÜPHANEDE UYULMASI GEREKEN KURALLAR:

1.Kütüphaneye ayakkabılar paspasa silinerek girilmelidir.
2. Palto, pardösü, manto vb vestiyere bırakılmalıdır.
3. Kimlik, ilgili memura istemeden teslim edilmelidir.
4. Kütüphaneden alınacak kitabın nasıl aranacağı bilinmiyorsa ilgili   memurlardan sorulmalıdır. Açıklamaları, dikkatle dinlemelidir.
5. İstenen kitap için fış doldurulmalıdır.
6. Yerimize oturup kitabın gelmesi beklenmelidir.
7. Okuma salonunda kimse rahatsız edilmemelidir.
8. Kitap sayfaları sessiz çevrilmelidir.
9. Kütüphane salonunda sessiz yürünmelidir.
10. Kitapların kapağı, sayfaları çizilmemeli, yırtılmamalıdır.
11. Kütüphanenin okuma salonunda hiçbir şekilde sigara içilmemelidir,  sakız çiğnenmemelidir.

 

 

KÜTÜPHANE TÜRLERİ

1. Referans Kütüphaneleri
2. Araştırma Kütüphaneleri
3. Milli Kütüphane
4. Üniversite Kütüphaneleri
5. Özel Kütüphaneler
6. Halk Kütüphaneleri
7. Gezici Kütüphaneler
8. Çocuk Kütüphaneleri
9. Okul Kütüphaneleri

1. Referans Kütüphaneleri

Referans kütüphaneleri herhangi bir materyali ödünç vermek için değil bunun yerine kaynakların kütüphane içinde kullanılması şeklinde hizmet sunarlar. En tipik örneği bir üniversitede araştırma amacıyla kullanılmak için oluşturulmuştur. Herkesin ortak kullanımına ihtiyacı olabilecek Ansiklopedi, Sözlük vb. danışma kaynaklarını bünyesinde barındırırlar ve bu kaynakların dışarıya çıkarılması ve ödünç verilmesi durumu söz konusu değildir. Ayrıca süreli yayınlar ve gazeteler gibi kaynaklarda dahil edilebilir.

2. Araştırma Kütüphaneleri

Milli Kütüphane, Üniversite Kütüphaneleri ve Özel Kütüphaneler bu sınıfta yer almaktadır.

3.Milli Kütüphane

Bu kütüphaneler, yerli yayınların tümünü, yurt dışında ülke üzerine yazılmış yayınların elden geldiğince toplandığı kütüphanelerdir.
Ankara Milli Kütüphanesi 1948 yılında kurulmuştur. 1934 yılında çıkarılmış olan “Derleme Kanunu” ile toplanmış bütün dokümanlar. Milli Kütüphane’ye devredilmiştir. Bugün yüz binlerce ciltlik kitaplar, ayrıca el yazması kitaplar, haritalar, atlaslar, notalar, tablolar, afişler, filmler, bu kütüphanede toplanmıştır.
İzmir Milli Kütüphanesi; 1912 yılında kurulmuş, yeni binasında hizmet veriyor. Beyazıt Devlet Kütüphanesi; 1882 de dönemin Milli Eğitim Bakanlığı eliyle kurulan bir kütüphanedir. Çok değerli kitaplara sahiptir. Türkiye Büyük Millet Meclisi Kütüphanesi; daha çok Büyük Millet Meclisi üyelerinin yararlandığı bir kütüphanedir. Osmanlı dönemindeki basılı dokümanlar bu kütüphaneye aktarılmıştır.

4.Üniversite Kütüphaneleri

Akademik personelin, öğrencilerin ve diğer elemanların eğitim öğretim ve araştırmalarında ihtiyaç duydukları çeşitli bilgi kaynaklarını sağlamak amacıyla kurulmuş kütüphanelerdir. Kullanıcılarına ödünç verme, müracaat, enformasyon gibi çeşitli hizmetlerle oluştururlar. Koleksiyonlarını satın alma, bağış veya değişim yollarıyla sağlarlar. Öğrencilerin ve akademik personelin aradıkları bilgilere eksiksiz erişmelerine olanak sağlayacak kaynakları barındırır ve bu amaca uygun personelle hizmetler verirler. Türkiye’deki en eski üniversite kütüphanelerinden birisidir. Bundan başka eski ve zengin koleksiyona sahip Boğaziçi Üniversitesi Kütüphanesi gelmektedir. Bugün hemen hemen her üniversitede var olan ve zengin kaynaklarıyla kullanıcılara hizmet veren üniversite kütüphaneleri bulunmaktadır.

5. Özel Kütüphaneler

Bu Kütüphaneler özel konulara yönelik kitap ve dokümanların bir araya getirilerek hizmetlerin sunulduğu kütüphanelerdir. Genellikle bu kütüphanelerin sağlamış olduğu hizmetlerden belirli meslek sahiplerinden kişiler ya da endüstriyel düzeydeki kuruluşlar faydalanmaktadır. Ayrıca bireylerin kendi evlerinde oluşturdukları kütüphanelerde özel kütüphaneler olarak değerlendirilir.

6.Halk Kütüphaneleri

Halk Kütüphaneleri ; din, dil, yaş, ırk, cinsiyet, milliyet, eğitim, kültür,  sosyal-ekonomik düzey ve politik görüş farkı gözetmeden kısacası yediden yetmişe her kesime, her tür kütüphaneye ait materyali ve çeşitli iletişim yollarını kullanarak kültür ürünlerini ve bilgiyi insanlığın hizmetine ücretsiz sunarak, onlara ömür boyu eğitim ve boş zamanları değerlendirme olanağı veren eğitimsel etkinlikte önemli rol oynayan toplumsal kuruluşlardır. Günümüzde Türkiye genelinde Kültür ve Turizm Bakanlığı bünyesinde bu hizmetleri sağlayan 1141 Halk Kütüphanesi mevcuttur. Halk kütüphaneleri kendi içinde Gezici Kütüphaneler ve Çocuk Kütüphaneleri olarak iki başlığa ayrılırlar.

7.Gezici Kütüphaneler

Kütüphane kurulması için elverişli olmayan küçük kırsal ve kentsel yerleşim yerlerine kütüphane hizmeti götürmek için oluşturulan kütüphane türleridir. Bu kütüphanelerin ilk örneğine 19. yüzyılda İngiltere’de içine kitap rafları yerleştirilen ve atlı arabalardan oluşan bu kütüphaneler hem köy merkezlerine hem de evlere kütüphane hizmetinin verilmesini sağladılar. İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra ise bu hizmeti vermek için özel olarak tasarlanmış motorlu araçlar geliştirildi. Günümüzde ise bu kütüphane türüne örnek olarak yüzen kütüphaneler bulunmaktadır.

8.Çocuk Kütüphaneleri

Çocukların hem boş zamanlarını değerlendirip hem de kendi gelişimlerini sağlamaları açısından kurulan, içinde çeşitli yaş gruplarındaki çocukların ilgilerini çekecek ve gereksinimlerini karşılayacak türlü yapıtları bulunduran kütüphanelerdir. Çocukların ders dışında kültür ve beğenilerini geliştirebilecekleri ortamlar yaratmayı amaçlarlar. Bu kapsamda yaklaşık olarak 60 kütüphane bulunmaktadır. Ankara’da açılan Ali Dayı Çocuk Kütüphanesi bu türe ait ilk modern çocuk kütüphanesi örneğini oluşturmaktadır.

 

9.Okul Kütüphaneleri

Okulda çalışmakta olan öğretmenlerin ve öğrenim gören öğrencilerin her türlü gereksinimlerini karşılamaları için kurulan ve bu kapsamda hizmetlerini yürüten kütüphanelerdir. Bu kütüphanede çalışan personeller, yönetmelik kapsamında bilgi ve belge yönetimi mezunu bir kişi ya da kütüphanecilik kursunu tamamlamış olan kişilerdir. Bu kütüphaneler eğitimin temel ilke ve amaçları doğrultusunda hareket ederek ayrıca okullarında özel olarak yönelmiş oldukları amaçları da gerçekleştirmek için katkıda bulunmayı amaçlarlar.